Dünya Hukuk Sistemleri Haritası
Sadece bir avuç ülke, mevcut ve gelecekteki kararları vermek için içtihatlara bağlı kalmanın, değişik koşullara ve kanunlara (başka bir deyişle medeni hukuk olarak da bilinir) dayanan bir sistemden daha iyi olduğuna inanıyor.
Kıt’a Avrupası Hukuk Sistemi
Kıt’a Avrupası hukuk sistemi büyük ölçüde Roma hukuku kökenlidir.
Kara Avrupası hukuk sistemi tedvin edilmiş hukuklardan oluşur. İstisnası; Fransa’da ve Türkiye’de idare hukuku tedvin edilmemiş bir hukuk dalıdır.
Kara Avrupası hukuk sisteminin başlıca özelliği kurallarının büyük ölçüde yazılı olmasıdır. Bu sistemde hukukun biçimsel kaynakları esas itibariyle anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik gibi yazılı kurallardan oluşur.Örf ve adet bu hukuk sisteminde hukukun tamamlayıcı kaynağı durumundadır.
Kıt’a Avrupası hukuk sisteminde içtihat, hukukun ancak yardımcı kaynağıdır. Kural olarak bir mahkemenin kararı kendisini ve bir üst mahkemenin kararı alt mahkemeyi bağlamaz. İstisnası; Fransa’da ve Türkiye’de idare hukuku büyük ölçüde içtihadi bir hukuk dalıdır.
Kıt’a Avrupası hukuk sistemine kamu hukuku özel hukuk ayrımı vardır. Bu ayrım çok eskidir ve Roma hukukuna dayanır.
Kara Avrupası hukuk sisteminin en önemli ayırıcı özelliklerinden biri de yargı ayrılığının olmasıdır. Bu hukuk sistemine mensup ülkelerde mahkemeler en az iki ayrı düzen oluşturur: Adli yargı ve idari yargı.
Anglo-Sakson Hukuk Sistemi
İngiltere’de doğmuş olan Anglo-Sakson sistemi, başta İngiltere (İskoçya hariç), Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, Güney Afrika, Hindistan ve eski İngiliz sömürgesi olan birçok ülkede uygulanmaktadır.
Anglo-Sakson hukuk tedvin edilmemiştir. Hukuk kuralları örf ve adet kurallarından ve çok sayıda mahkeme içtihatlarından oluşur.
Anglo-Sakson hukuk sisteminde örf ve adet kuralları hukukun asıl kaynakları arasındadır. Kıt’a Avrupasındakinin tersine, hakimlerin örf ve adet hukukunu uygulayabilmesi için yazılı kanunların bu hukuka atıfta bulunmasına gerek yoktur.
Anglo-Sakson hukuk sistemi, esas itibariyle içtihadi niteliktedir. Yani bu istemde içtihat hukukun bir kaynağıdır. Bu sistemde emsal teşkil eden karara mahkemelerin uyması zorunludur. Üst mahkeme kararları veya aynı mahkemenin aynı konuda daha önce verdiği karar emsal teşkil eder. Bu emsal kararlarının asıl gerekçesi veya temel hukuki dayanağı bağlayıcıdır. Ama kararın doğruluğunu kanıtlamak için kullanılan yan kanıtlar ve destekler bağlayıcı değil, yol göstericidir.
Anglo-Sakson sisteminde kamu hukuku-özel hukuk ayrımı yoktur. Hukuk bütün dallarıyla aynı hukuktur. Özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklar hangi hukuka göre çözümleniyorsa, devlet ile özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklar da aynı hukuka göre çözümlenir.
Anglo-Sakson sisteminde yargı birliği hakimdir. Tüm mahkemeler, değişik isimler taşısa da, aynı üst mahkemelere, nihayette tek ve en yüksek mahkemeye tabidir.
Dini Hukuk
Dini hukuk, hukukun kaynağı olarak dini sistem veya kaynakların kullanılmasını savunmakla birlikte uygulanan metodoloji değişkenlik göstermektedir. Örneğin kamu hukukunda Yahudi ve Halakha’nın uygulanmasında söz konusu kurallar sabit ve değişmez nitelikte olup yasama işlemi veya teamüller ile değişiklik yapılması mümkün değildir. Hıristiyan Kilise hukuku, Medeni Kanun uygulamasında Kıta Avrupası Hukuk Sistemi’ne daha yakın iken Şer’i hukuk (ve Fıkıh içtihat bilimi), emsal kararlara dayanması ve kıyas yöntemi nedeniyle ortak hukuk sistemine daha yakın niteliktedir.
